Δεν είναι φυσικά πολλές εκείνες οι παραγωγές που φέρουν τον χαρακτηρισμό του "σημαντικότερου φιλμ της χρονιάς" πριν καν προβληθούν και μάλιστα για περισσότερους από έναν λόγους - όμως για το 2019 αυτό το φιλμ είναι, πιθανώς εκ των πραγμάτων, το The Irishman. Έχουν γραφεί τέτοια και τόσα για την συγκεκριμένη ταινία και ακόμη περισσότερα για τον σκηνοθέτη της και τις απόψεις του (Scorcese), την εταιρεία κι υπηρεσία πού του επέτρεψε να την υλοποιήσει (Netflix), καθώς και την σημειολογία της δημιουργίας της και διανομής της ("παραδοσιακό Hollywood vs σύγχρονο σινεμά), που η θέση της αυτή στο κινηματογραφικό στερέωμα αυτήν την στιγμή είναι αναπόφευκτα ξεχωριστή. Η ταινία αυτή συνεχίζει να παίζεται σε αρκετά σινεμά της χώρας μας, αλλά έγινε πριν από λίγες ώρες διαθέσιμη και στο συνδρομητικό κοινό της Netflix. Είναι όντως η καλύτερη ταινία του Martin Scorsese, όπως διατείνονται πολλοί, ή κάτι σαφώς κατώτερο απ' αυτό;

Το The Irishman πραγματεύεται την (βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα) ιστορία του Frank Sheeran, ενός εκτελεστή της αμερικανικής Μαφίας του οποίου η δράση και εμπλοκή σε σημαντικές εξελίξεις σκιαγραφεί με τρόπο αδρό και κυνικό το περίπλοκο, αμαρτωλό πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό των ΗΠΑ στις δεκαετίες του '50 και του '60. Ο Sheeran ξεκινά, ως... είθισται στα Mafia films του Scorsese, "από χαμηλά" στην ιεραρχία του οργανωμένου εγκλήματος, για να αναλάβει στην συνέχεια δολοφονίες και εν τέλει την προστασία ενός από τα πλέον αμφιλεγόμενα πρόσωπα στην αμερικανική ιστορία, του Jimmy Hoffa. Ο Sheeran αναπτύσσει στενή προσωπική σχέση με τον Hoffa και είναι αυτή η σχέση (σε αντιδιαστολή με την άρρηκτη σχέση που έχει πια αναπτύξει με τον κόσμο της Μαφίας) αυτή στην οποία θα στηριχθεί το ηθικό δίλημμα και έγκλημα που... νομοτελειακά θα διαπραχθεί ώστε οι χαρακτήρες του Scorsese να υποστούν την καθαρτική τιμωρία που πάντα τούς επιφυλάσσει. Μόνο που, αυτήν την φορά, η τιμωρία είναι διαφορετική και συζητήσιμη.

Το The Irishman είναι η ταινία που θα έκανε... ένας υπερθαυμαστής του Martin Scorsese αν το ζητούμενο ήταν να αποτείνει φόρο τιμής σε, αναγνωρισμένα ως κλασικά πλέον, φιλμ όπως το Goodfellas ή το Casino, φέρνοντας παράλληλα στο προσκήνιο ένα all-star cast (και ένα all-time high budget βέβαια). Διατηρεί σχεδόν απαράλλακτη την δομή, το ύφος και την εξέλιξη αυτών των ταινιών, τοποθετώντας τον εαυτό της στο ίδιο χρονικό πλαίσιο και αξιοποιώντας την αγαπημένη "Αγία Τριάδα" του Scorsese στους πρωταγωνιστικούς ρόλους: τον Robert DeNiro, τον Al Pacino και τον Joe Pesci, υποστηριζόμενους από μία σειρά αξιόλογων, καλοδιαλεγμένων ηθοποιών σε διάφορους άλλους ρόλους. Όλοι αποδίδουν τους χαρακτήρες τους μαεστρικά και όλοι αξίζουν επαίνου. H φωτογραφία είναι άκρως φροντισμένη και η κινηματογραφία, στα χέρια του έμπειρου Rodrigo Prieto, πρακτικά άψογη.

Παρά το αδιαμφισβήτητα μεγάλο "ειδικό βάρος" του δημιουργού του, τις έξοχες ερμηνείες, την υπέροχη φωτογραφία και γενική ατμόσφαιρά του, το The Irishman πάσχει από μια σειρά προβλημάτων που δεν μπορούν να αγνοηθούν (ειδικά μετά από την δεύτερη θέαση). Μία ταινία ενδοσκοπική, με προσωπικές σκηνές στο 80% της εξέλιξής της και διάρκειας 209 λεπτών ήταν ούτως ή άλλως δύσκολο να είναι... non-stop ενδιαφέρουσα απ' την αρχή ως το τέλος - όμως η συγκεκριμένη και από άνισο ρυθμό πάσχει (αλλού σκηνές είναι ανεξήγητα έως άχρηστα μεγάλες και αλλού σκηνές "προσπερνούν βιαστικά" στοιχεία σημαντικά), και από κακό μοντάζ (τα "περάσματα" από σκηνή σε σκηνή είναι ενίοτε απαράδεκτα), και από αδυναμία να κρατήσει βασικού έστω επιπέδου συνοχή και ροή στο όλο σενάριο (που θα μπορούσε να είχε αποδοθεί με μία ώρα λιγότερη χωρίς να στερηθεί σχεδόν τίποτε).

Το The Irishman δίνει ορισμένες φορές την εντύπωση 10-15 καλοφτιαγμένων σκηνών που έπρεπε να γυριστούν με τον επακριβή τρόπο που φανταζόταν ο Scorsese, να... "συρραφούν" όπως-όπως, να ενταχθούν σε ένα απροσδιόριστα μόνο σκιαγραφημένο story και στην συνέχεια να "γεμίσουν" ανάμεσά τους τα κενά με άλλες σκηνές για να "βγει ταινία". Το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι βεβιασμένο και αυτοαναφορικά αλαζονικό - και, αν θέλει κανείς να σταθεί στην θεματική επαναληπτικότητα που διακρίνει τα Mafia films του Scorsese, εν τέλει μπανάλ όσον αφορά στα "διδάγματα" και στις "διαπιστώσεις" του. Δεν είμαστε καθόλου βέβαιοι πως αυτό ήταν το αποτέλεσμα που περίμεναν όσοι ανυπομονούσαν να παρακολουθήσουν την αποχαιρετιστήρια εκδοχή των Goodfellas και Casino.

Πολλά έχουν γραφεί, δε, για την ψηφιακή διαδικασία που χάρισε "νιότη" στους χαρακτήρες των DeNiro, Pacino και Pesci, καθώς το φιλμ λαμβάνει χώρα σε διάφορες διαφορετικές χρονικές περιόδους και ήταν... εκ του script απαραίτητο να δούμε αυτούς τους ηθοποιούς 20 ή 30 ή και 40 έτη νεότερους απ' ότι είναι σήμερα. Αυτή η διαδικασία ήταν που κόστισε τα δεκάδες εκατομμύρια δολάρια extra που τα μεγάλα κινηματογραφικά studios αρνούνταν να δώσουν στον Scorsese μα κατέβαλλε η Netflix με αντάλλαγμα την διανομή του The Irishman. Η διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται εκτενώς και, ενώ σε ορισμένες (μακρινές) σκηνές και πλάνα λειτουργεί, στις πιο πολλές περιπτώσεις δεν πείθει: στις χειρότερες εξ αυτών τα πρόσωπα δείχνουν σαν να έχουν παραχθεί από... σύγχρονο video game, στις καλύτερες σαν να "έχουν περάσει από φίλτρα του Instagram". Τους πιθανότερους θεατές του The Irishman - που έχουν μεγαλώσει με τις ταινίες των "ιερών τεράτων" Pacino και DeNiro και γνωρίζουν πώς έδειχαν νέοι στην πραγματικότητα - η οπτική εντύπωση θα ξενίσει σε κάθε σχεδόν σκηνή. Όχι ακριβώς επιτυχημένο το εφέ και το εγχείρημα, λοιπόν.

Το... εκνευριστικό σε όλα αυτά εντοπίζεται στο γεγονός ότι το φιλμ αυτό είναι πρακτικά ο ορισμός του "δύο μέτρα και δύο σταθμά". Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση σκηνοθέτη ή συγκυριών οι κριτικοί θα υπογράμμιζαν πόσο "φλύαρο" είναι το The Irishman, πόσο κακή η ροή του, πόσο αναποτελεσματικά τα εφέ του, πόσο αδέξιο το μοντάζ του, πόσες οι αδυναμίες του γενικώς. Επειδή όμως είναι η πιθανώς τελευταία μεγάλη ταινία του Martin Scorsese και με αυτό το καστ, οι αξιολογήσεις της είναι σχεδόν καθολικά διθυραμβικές, εστιάζοντας στα θετικά της και μόνο. Τα οποία ναι μεν αναμφισβήτητα υπάρχουν και είναι όλα όσα αναφέραμε προηγουμένως, αλλά δεν αρκούν για να εξισορροπήσουν τα ολοφάνερα, αμιγώς κινηματογραφικά προβλήματα του The Irishman και σίγουρα δεν θα έπρεπε βολικά να τα καλύπτουν. Η ταινία του Scorsese είναι λαμπερή, είναι φιλόδοξη, είναι σημαντική. Αυτό δεν σημαίνει πως είναι και καλή.