Μπορεί η... θύελλα να έχει "καταλαγιάσει" πλέον, τρόπον τινά - είναι δύσκολο για οποιοδήποτε μεγάλο θέμα να κρατηθεί στην επικαιρότητα περισσότερες από λίγες ημέρες, με την ταχύτητα που κινείται η ειδησεογραφία στο Web - όμως η εξέλιξη του σκανδάλου της Lenovo για το ανασφαλές προωθητικό λογισμικό που εγκαθιστούσε επί μήνες σε PC της έχει το εξής παράδοξο γνώρισμα: με το θέμα να θεωρείται λίγο έως πολύ λήξαν (οι εμπορικές για τη Lenovo συνέπειές του θα διαφανούν στο μέλλον), η αληθινά σοβαρή πλευρά του ουσιαστικά τώρα αρχίζει να εξετάζεται. Η Lenovo, ταιριαστά, έστειλε την τελευταία από μία σειρά ανακοινώσεων για το θέμα υποσχόμενη μελλοντικά (αλλά και πάλι αόριστα...) να εγκαθιστά λιγότερο πρόσθετο και πιθανότατα ανεπιθύμητο λογισμικό στους Η/Υ της. Όμως με την πρότερη επιλογή της έφερε στο προσκήνιο τον παραλογισμό αυτής της καλλιεργημένης συνήθειας εκ μέρους των κατασκευαστών συνολικά - κάτι για το οποίο οφείλουμε να την... ευχαριστήσουμε σχεδόν, τουλάχιστον όσοι από μας δεν είχαν αγοράσει κάποιο από τα 45 μοντέλα PC της με το λογισμικό Superfish.

Το προεγκατεστημένο λογισμικό σε προσωπικούς υπολογιστές πρακτικά όλων των κατασκευαστών είναι μία "πληγή" που δεν έχει "επουλωθεί" επί δεκαετίες. Ξεκινά από την απληστία των κατασκευαστών που επιδιώκουν να αντλούν πρόσθετα έσοδα από κάθε PC που πωλούν, συνάπτοντας σχετικές συμφωνίες με εταιρείες ανάπτυξης προγραμμάτων διαφόρων ειδών: οι πρώτοι συμφωνούν να εγκαθιστούν εξ ορισμού στους Η/Υ τους το λογισμικό των δεύτερων και οι δεύτεροι συμφωνούν να καταβάλλουν ένα μικρό χρηματικό αντίτιμο για κάθε έναν από αυτούς τους Η/Υ που πωλούνται έτσι. Με τα χρόνια το μοντέλο αυτό εξελίχθηκε και σε διάφορες παραλλαγές, περιλαμβάνοντας δοκιμαστικές εκδόσεις (με μοιρασμένα κέρδη αν αυτές γίνονταν "πλήρεις" από τον χρήστη καταβάλλοντας χρήματα), συνδρομές με ημερομηνία λήξης (τα προγράμματα προστασίας από ιούς είναι το πλέον αντιπροσωπευτικό παράδειγμα) και άλλες... κομψές προσεγγίσεις.

Η δικαιολογία ήταν πάντοτε η ίδια: η "πρόσθετη αξία" που αυτό το λογισμικό προσέφερε στον χρήστη - ενώ, στην πραγματικότητα, το πρόσθετο κέρδος για τις εταιρείες ήταν πάντοτε ο απώτερος σκοπός. Αυτός και τίποτε άλλο.

Κανείς δεν γνωρίζει σε ποιό ακριβώς χρονικό σημείο θεωρήθηκε... φυσιολογικό να εγκαταθιστά ένας κατασκευαστής στα PC του λογισμικό που ο χρήστης δεν ζήτησε. Έχοντας παρακολουθήσει επαγγελματικά την πορεία των Η/Υ με λειτουργικό της Microsoft από τον Intel 386 και τα Windows 3.1 (1991 ή 1992), ούτε εμείς μπορούμε να θυμηθούμε σε ποιά χρονιά ή χρονιές ποιός κατασκευαστής έκρινε πως η... δικαιοδοσία του στα PC που πωλεί εκτείνεται πέραν της απόκτησής τους από το κοινό. Μπορούμε όμως ν' ανακαλέσουμε όλα τα PC που έχουμε από τότε αποκτήσει - όλα τα Vaio της Sony, όλα τα desktop της IBM, πολλά laptop της HP, δύο tablet της Acer, καθώς και κάποια επώνυμα συστήματα ακόμη - όλα με Windows, όλα με κάποιου είδους bloatware. Λογισμικού δηλαδή προεγκατεστημένου που δεν ζητήσαμε ποτέ, το οποίο συχνότατα "βάραινε" το εκάστοτε PC τόσο, ώστε το... πρώτο πράγμα που κάναμε μετά την πρώτη εκκίνηση, ήταν να το απεγκαθιστούμε!

Ακριβώς επειδή το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε και η πρακτική αυτή καλλιεργήθηκε πρώτα στα PC με Windows, για πολύ καιρό ως υπόλογη για όλα αυτά είχε κριθεί και η Microsoft - η οποία όντως δεν είχε περιορίσει με κανέναν τρόπο και σε κανέναν βαθμό τους κατασκευαστές να προσθέτουν ο,τιδήποτε ήθελαν "πάνω από" το λειτουργικό της σύστημα. Πολλοί ήταν αυτοί που την είχαν ανοιχτά κατηγορήσει και ως συνένοχο, με πιθανό οικονομικό όφελος από αυτές τις ανεπιθύμητες προεγκαταστάσεις λογισμικού. Από την άλλη, πώς να ελέγξει κανείς τόσους κατασκευαστές, όταν τούς παραδίδει τον τελικό κώδικα του νέου του λειτουργικού και αυτοί είναι οι υπεύθυνοι που θα το "προσαρμόσουν" σωστά σε τόσα διαφορετικά συστήματά τους; Υποθέτουμε πως κάποιος τρόπος πιθανώς θα υπήρχε, αν υπήρχε και η αντίστοιχη θέληση... ίσως όμως όταν το φαινόμενο αυτό είχε πλέον γενικευθεί, να ήταν αργά.

Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, δεν είναι κάθε είδος λογισμικού που προεγκαθίσταται σε ένα PC απαραίτητα "bloatware". Τα προγράμματα αντιμετώπισης ιών, οι εφαρμογές εντοπισμού προβλημάτων και κάποια ακόμη είχαν κάποοτε γνήσια αξία για τους χρήστες που αγόραζαν τον πρώτο τους υπολογιστή και δεν γνώριζαν πως χρειάζονται αυτό το λογισμικό για να κρατούν τον Η/Υ αυτόν ασφαλή και λειτουργικό. Όμως αυτό αφενός δεν δικαιολογεί το αρχικό κίνητρο των κατασκευαστών - το κέρδος - αφετέρου δεν καλύπτει παρά ένα ποσοστό μόνο των προγραμμάτων που οι εταιρείες αυτές προεγκαθιστούσαν. Πολλά από αυτά τα προγράμματα ήταν απροκάλυπτα εμπορικού ενδιαφέροντος δικού τους και μόνο - προώθηση υπηρεσιών περιεχομένου, εκτεταμένης υποστήριξης κλπ. - το οποίο, σε πολλές περιπτώσεις, ήταν και... διαβολεμένα δύσκολο ν' απεγκατασταθεί. Τόσο, ώστε τελικά κυκλοφόρησαν ελεύθερα και δωρεάν εφαρμογές, που αναλαμβάνουν να... ξεριζώσουν αυτό το λογισμικό "με ένα κλικ"!

Το μεγάλο "φάουλ" της Lenovo, φυσικά, εντοπίστηκε στο γεγονός ότι το δικό της ανεπιθύμητο προωθητικό λογισμικό άφηνε έκθετο το εκάστοτε PC από πλευράς ασφάλειας. Όμως υπήρξαν κι άλλοι κατασκευαστές στο παρελθόν των οποίων το "αόρατα" προεγκατεστημένο λογισμικό δεν ήταν σε καμία περίπτωση καλόβουλο - π.χ. συγκέντρωνε/μετέδιδε πληροφορίες εν αγνοία του χρήστη ή αξιοποιούσε τα στοιχεία του εμπορικά με άλλους τρόπους. Όλα αυτά, εν μέρει... χάρις στο "φάουλ" της Lenovo, θα έρχονται στο φως ταχύτερα κι ευκολότερα από δω και στο εξής. Όλοι οι κατασκευαστές PC θα χρειαστεί, εκ των πραγμάτων, να είναι διπλά προσεκτικοί ως προς το τί ακριβώς προεγκαθιστούν τα συστήματά τους. Θα κληθούν δε, αναμφίβολα, να προσφέρουν σαφείς και κατανοητούς τρόπους απεγκατάστασης του λογισμικού αυτού. Και, φυσικά, μετά από την κατακραυγή εις βάρος της Lenovo, θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για ακόμη βαρύτερη κριτική σε περίπτωση που αποπειραθούν να βαδίσουν στα ίδια χνάρια.

Πιστεύουμε πως οι απαραίτητες αλλαγές θα συμβούν από τον ένα μήνα στον άλλο; Όχι. Ακόμη και η Lenovo στην τελευταία της ανακοίνωση είχε το θράσος να δηλώσει πως το πρόγραμμα ανίχνευσης ιών της McAfee "και άλλο λογισμικό της Lenovo" θα... συνεχίσει να τα προεγκαθιστά (!) και στο μέλλον. Όμως ο εξαιρετικός κίνδυνος στον οποίο έβαλε η κινέζικη εταιρεία πολλές χιλιάδες χρήστες έχει πλέον υπογραμμίσει με χρώμα ανεξίτηλα αρνητικό την επιρροή που έχει ένας κατασκευαστής στο λογισμικό των PC που προωθεί. Έχει, δε, πυροδοτήσει όλες τις συζητήσεις που χρειάζονται ώστε η επιρροή αυτή σταδιακά να αμφισβητείται και να περιορίζεται. Και αυτό είναι, θεωρούμε, μια καλή αρχή.