Δεν είναι ακριβώς... μυστικό το γεγονός ότι το παραδοσιακό μοντέλο της διανομής ταινιών είχε αμφισβητηθεί από το Netflix και άλλες αντίστοιχες υπηρεσίες, από πολλά studios παραγωγής και βέβαια από τους ίδιους τους καταναλωτές πολύ πριν ξεσπάσει η πανδημία του COVID-19. Αλλαγές, με άλλα λόγια, είχαν δρομολογηθεί ούτως ή άλλως. Κανείς ωστόσο δεν θα μπορούσε να είχε προβλέψει στα τέλη του 2019 πόσο γρήγορα θα λάμβαναν χώρα αυτές οι αλλαγές και πόσο γρήγορα θα άλλαζε ο τρόπος σκέψης του Hollywood όσον αφορά την δημιουργία φιλμ σε παγκόσμιο επίπεδο. Δυόμισι χρόνια μετά, όλα δείχνουν πως η κινητήρια δύναμη πίσω από την παραγωγή ταινιών μελλοντικά δεν θα είναι οι αίθουσες των σινεμά ή η εμπορική αγορά συνολικά. Θα είναι η Δικτυακή οδός των συνδρομητικών υπηρεσιών streaming.

Αυτό είναι το κύριο συμπέρασμα της πιο πρόσφατης έκθεσης του Motion Picture Association, η οποία περιλαμβάνει τα συνολικά στοιχεία του 2021 και πολλές σημαντικές διαπιστώσεις. Τα καλά νέα: μετά από το σοκ των 18 μηνών πανδημίας που κράτησε τα πιο πολλά σινεμά κλειστά ή σε υπολειτουργία, η αγορά της κινηματογραφικής ψυχαγωγίας έχει κατά βάση επανέλθει στα επίπεδα του 2019. Ο τζίρος της αγοράς των σινεμά και της οικιακής προβολής μαζί ανήλθε σε 99.7 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021. Ο αντίστοιχος ήταν 80.8 δις δολάρια το 2020 και 101 δις δολάρια το 2019. Τα κακά νέα, τουλάχιστον για την παραδοσιακή αλυσίδα παραγωγής ταινιών: από εκείνα τα 99.7 δις δολάρια τα 72 προέρχονται από τις Δικτυακές υπηρεσίες διανομής περιεχομένου. Αυτό το ποσοστό του 72% στον συνολικό ετήσιο τζίρο του 2021 ανερχόταν σε μόλις 46% το 2019 ($58.8 δις), με αποτέλεσμα να υποστηρίζουν πλέον πολλοί ότι η τάση που διαφαινόταν από τότε όχι έχει μόνο επικρατήσει πλέον, αλλά και ανεπιστρεπτί.

Θα έχουμε καλύτερη εικόνα για όλα αυτά, φυσικά, στο τέλος του 2022 - όταν το Hollywood θα έχει διανύσει ολόκληρη χρονιά με τα σινεμά ενεργά - όμως η παραγωγή ταινιών αυτή καθ' αυτή υπόκειται ήδη μεγάλες αλλαγές ασχέτως των άλλων παραμέτρων της κινηματογραφικής αγοράς. Όλες οι Δικτυακές συνδρομητικές υπηρεσίες περιεχομένου μαζί - τα Amazon Prime Video, Apple TV Plus, Disney Plus, HBO Max, Hulu, Netflix, Paramount Plus, Peacock, Roku, Showtime και Starz - είχαν διαθέσει μόλις 93 ταινίες αποκλειστικά στο δικό τους πλαίσιο λειτουργίας το 2017. Ο αριθμός αυτός σχεδόν διπλασιάστηκε το 2021 σε 179 (!), αριθμός που αντιστοιχεί στο 40% περίπου της συνολικής παραγωγής όλων των ταινιών όλων των μεγάλων studio του Hollywood και των ανεξάρτητων δημιουργών φιλμ μαζί για την ίδια χρονιά.

Είναι ο ρυθμός παραγωγής ταινιών από την Netflix αυτός που έπαιξε τον σημαντικότερο ρόλο σε αυτό, φυσικά, καθώς η συγκεκριμένη υπηρεσία πρακτικά τριπλασιάζει τα φιλμ που δημιουργεί κάθε χρόνο από το 2018 και μετά. Η Netflix στοχεύει να προσφέρει το λιγότερο μία νέα αποκλειστική ταινία για κάθε εβδομάδα του χρόνου πλέον: για το 2022 έχει ήδη προγραμματίσει όχι λιγότερες από 70. Όμως δεν είναι πια μόνο το Netflix που παράγει πιο πολλές ταινίες για την οικιακή αγορά αποκλειστικά. Το ίδιο κάνει και το Amazon Prime Video, και το HBO Max της Warner, και τα Apple TV Plus και Hulu. Αν αυτή η τάση συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, οι ταινίες που παράγονται μόνο για Δικτυακή προβολή μελλοντικά θα είναι τόσες ή περισσότερες από εκείνες που παράγονται για την παραδοσιακή "αλυσίδα" διανομής φιλμ: τα σινεμά, τις ψηφιακές ενοικιάσεις ή πωλήσεις, τις πωλήσεις οπτικών δίσκων και τις αναμεταδόσεις από συνδρομητικές υπηρεσίες. Για την "ανατροπή" αυτή χρειάστηκαν έξι μόλις χρόνια πρακτικά.

Ασχέτως του πώς θα εξελιχθεί η συγκεκριμένη αλλαγή, το παραδοσιακό μοντέλο κινηματογραφικής παραγωγής αυτό καθ' αυτό θα προσαρμοστεί ούτως ή άλλως στα νέα δεδομένα συντομότερα. Όλα δείχνουν πως θα έχουμε επιστροφή στο μοντέλο της δεκαετίας του '80 και του '90, αξιοποιώντας φυσικά το Internet ως διαφοροποιό παράγοντα: η προσέγγιση της κυκλοφορίας ταινιών "απευθείας σε βιντεοκασέτα" θα ακολουθηθεί πλέον ως "απευθείας σε streaming". Το Hollywood, με άλλα λόγια, θα συνεχίσει να παράγει ταινίες με σταθερό ρυθμό, αλλά θα φέρνει στις κινηματογραφικές αίθουσες μόνο τις μεγάλες παραγωγές (εκείνες που είναι βέβαιο πως θα σημειώσουν υψηλές εισπράξεις στα ταμεία). Τα φιλμ που δεν έχουν σοβαρές πιθανότητες να "κόψουν εισιτήρια" σε μεγάλους αριθμούς θα προβάλλονται απευθείας στις υπηρεσίες streaming του κάθε κινηματογραφικού studio ώστε να ενισχύουν την βιβλιοθήκη της κάθε μίας - κάτι πλέον απαραίτητο στο πλαίσιο της μάχης μεταξύ των Disney, Warner και Paramount να ανταγωνιστούν το Netflix σε εύρος καταλόγου ταινιών.

Η διαφορά, ωστόσο, σε σχέση με την προσέγγιση "απευθείας σε βιντεοκασέτα" της δεκαετίας '80 ή '90 είναι σημαντική: εκείνες οι ταινίες θεωρούνταν κατώτερης ποιότητας γενικώς, ενώ για τις ταινίες "απευθείας σε streaming" αυτό μπορεί να μην ισχύει ούτε στο ελάχιστο. Πολλές ταινίες π.χ. σινεφίλ που απευθύνονται ούτως ή άλλως σε λιγότερο ευρύ κοινό (αλλά έχουν μεγάλη καλλιτεχνική αξία) είναι πολύ πιθανό να ακολουθούν αυτήν την οδό, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις ταινιών αληθινά επιπέδου ΑΑΑ που τα studio του Hollywood μπορεί στρατηγικά να επιλέγουν να κυκλοφορούν στις υπηρεσίες τους έτσι ώστε να προσφέρουν ώθηση στις συνδρομητικές τους βάσεις και την σταθερή τους ανάπτυξη. Αυτό έκανε, για παράδειγμα, η Disney τον Μάρτιο με το Turning Red, με μεγάλη επιτυχία. Θα ακολουθήσουν κι άλλα τέτοια φιλμ.

H βιομηχανία του θεάματος συνολικά περνά μία περίοδο μεταβατική και δύσκολη: από την μία πλευρά είναι πασιφανές ότι οι υπηρεσίες streaming "είναι το μέλλον", από την άλλη ωστόσο είναι επίσης προφανές ότι αυτές οι υπηρεσίες δεν είναι σε θέση να στηρίξουν οικονομικά από μόνες τους την συνολική παγκόσμια παραγωγή ταινιών. Το παραδοσιακό μοντέλο του Hollywood συνεχίζει να είναι απαραίτητο, λοιπόν, και θα πρέπει ν' ακολουθηθεί για πάρα πολύ καιρό ακόμη. Είχαμε δημοσιεύσει το περασμένο φθινόπωρο ένα άρθρο με τίτλο "Καλές οι υπηρεσίες streaming, μα χρειαζόμαστε τα σινεμά" και η διαπίστωση αυτή συνεχίζει να ισχύει. Αυτό που συνέβη με την πανδημία του COVID-19, ουσιαστικά, ήταν να επιταχυνθούν κατά πολύ όλες οι διαδικασίες μιας αναπόφευκτης μετάβασης. Το αν και κατά πόσο η κινηματογραφική βιομηχανία θα μπορέσει να προσαρμοστεί με ρυθμούς το ίδιο γρήγορους, απομένει ν' αποδειχθεί.