Μπορεί ο Umberto Eco να επιμένει πως "τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις", όμως οι πιστοί φίλοι της Apple - και εμείς, για τελείως διαφορετικούς λόγους - για τον φετινό δεν θα συμφωνούσαμε. Η ανακοίνωση της παραίτησης του Steve Jobs από τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου έγινε την Πέμπτη τα ξημερώματα, την ίδια ημέρα γράψαμε για τα highlights της καριέρας του και την επόμενη μέρα κάναμε τις δικές μας εικασίες (κι εμείς) για το μέλλον της Apple χωρίς αυτόν. Η συζήτηση, ωστόσο, συνεχίστηκε στα sites, στο Twitter, με συναδέλφους, φίλους και γνωστούς, για όλο το Σαββατοκύριακο σχεδόν. Κι ανάμεσά τους δεν ήταν λίγοι αυτοί που, σε μία κρίση... συνειδητοποίησης πιο πολύ, παρά συναισθηματισμού, εξέφρασαν προβληματισμό σχετικά με το ενδεχόμενο ο Jobs να ήταν ο "τελευταίος μεγάλος ηγέτης" της τεχνολογίας. Με ό,τι αυτό σημαίνει.
Και δεν μας αρέσει καθόλου να το σκεφτόμαστε έτσι... αλλά δυστυχώς είναι πιθανό να έχουν δίκιο.
Χωρίς να εστιάζουμε προς στιγμή στον Steve Jobs, ίσως στο χρονικό σημείο που στεκόμαστε κάτι τέτοιο να είναι φυσιολογικό. Οι δεκαετίες του '70, του '80 και του '90 ήταν αυτές κατά τις οποίες η τεχνολογική αγορά ουσιαστικά διαμορφωνόταν: σε εκείνη τη φάση της εξέλιξής της όντως χρειαζόταν οραματιστές, ανθρώπους που μπορούσαν να "δουν μακριά" και να φανταστούν τί επίδραση θα έχει η επανάσταση της πληροφορίας στην κοινωνία. Εκεί χρειαζόταν όντως ένας Steve Jobs, ένας Bill Gates, ένας Scott McNealy, ένας Larry Elisson, ένας Andy Grove: οι άνθρωποι που θα έπαιραν τις αποφάσεις για τις υποδομές, για τους τρόπους λειτουργίας, για τη σχέση ανάμεσα στο υλικό και το λογισμικό, για όσα κατέστησαν τους Η/Υ "κοινό τόπο" για όλο το Δυτικό κόσμο. Αν δεν υπήρχαν, θα τους... είχαμε εφεύρει, παραφράζοντας το περίφημο γνωμικό: πολύ απλά, τους χρειαζόμασταν.
Όλα αυτά συνέβησαν πριν η κοινωνία συνειδητοποιήσει τη σημασία της τεχνολογίας και δώσει σ' αυτές τις εταιρείες τη διάσταση του... big business. Μετά; Ήλθε το χρηματιστήριο. Το ROI. Τα περιθώρια κέρδους. Το PR και το public face. Ήλθαν όλα αυτά στων οποίων το τιμόνι δεν ταιριάζουν οραματιστές, αλλά managers. Με την κακή έννοια, όμως: χαρτογιακάδες που δεν καταλαβαίνουν την αξία της καινοτομίας και των τολμηρών επιλογών, που υπακούν στις θελήσεις των μετόχων κι όχι στη δύναμη της προόδου, που έχουν ως κίνητρο μόνο την κερδοφορία και τα bonus, όχι τη δυνατότητα "να κάνουν τη διαφορά" με κάποιο τρόπο για όλους μας. Κι εκεί άλλαξαν όλα. Με τον Gates ν' αποσύρεται από την ενεργό δράση, από την "παλιά φρουρά" ουσιαστικά μόνο ο Jobs παρέμεινε δημιουργικός ως επικεφαλής για κάποια χρόνια ακόμη. Μέχρι την Πέμπτη. Γι' αυτό και, από κάποιες απόψεις, όντως ήταν ο "τελευταίος χαρισματικός ηγέτης" της τεχνολογίας.
Θ' αποδεχόμασταν το γεγονός ότι, με την τεχνολογία να έχει πλέον ωριμάσει ως αγορά, είμαστε πλέον "στην εποχή του manager", κι ας μη μας αρέσει και τόσο. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: το ότι, χωρίς να θέλουμε να φανούμε απαισιόδοξοι, δεν βλέπουμε πουθενά τους "χαρισματικούς ηγέτες" που θα οδηγήσουν την τεχνολογία στην επόμενη εξελικτική της φάση, τη Δικτυοκεντρική. Ποιούς έχουμε σήμερα; Τον Steve Balmer της Microsoft; Ούτε καν. Αν ήταν στο χέρι του να κυκλοφορήσει ένα Xbox, όπως ήταν στου Gates το 2000, δεν θα είχε ποτέ εμφανιστεί ανταγωνισμός για το PlayStation. Τον Mark Zuckerberg του Facebook; Όχι. Ο πιτσιρίκος έχει ήδη πουλήσει όλες μας τις προσωπικές λεπτομέρειες σε μέρη που καλύτερα να μην κατονομάσουμε - κάτι που ένας αληθινός ηγέτης δεν θα έκανε ποτέ. Τον Larry Page ή τον Eric Schmidt της Google; Ούτε. Όραμα έχουν, αλλά έχουν μεγαλώσει με τη συλλογιστική της μονοπωλιακής Αμερικής, της αναζήτησης της εξουσίας και τη ματαιοδοξία της επιρροής σε όλα - για να μη σχολιάσουμε το... "Do No Evil".
Μακάρι να αποδειχθούμε ψεύτες σε όλα αυτά. Αληθινά μακάρι. Μακάρι ο επόμενος Jobs, ένα στέλεχος εταιρείας άγνωστο μέχρι τότε, να ξεφυτρώσει σε μερικά χρόνια κυριολεκτικά "από το πουθενά" και να προτείνει κάτι που οι χαρτογιακάδες της Silicon Valley δεν θα σκέφτονταν ποτέ. Όμως "το σύστημα" στις δεκαετίες του '70, του '80 και του ΄90 ήταν εν πολλοίς ανύπαρκτο, οι περιοχές για επέκταση πρακτικά ανεξερεύνητες. Σήμερα δεν υπάρχει αυτή η αθωότητα. Θα υπάρξει επόμενος Jobs, που θα περιφρονήσει "τί θέλει το κοινό" και θα προτείνει αυτό που ο ίδιος πιστεύει πως αξίζει να προσφέρει; Κι αν υπάρξει, θα του δοθεί η ευκαιρία να φέρει σε πέρας αυτό που πιστεύει ή το... μετοχικό συμβούλιο - στην απέραντη σοφία του - δεν θα τον αφήσει; Ελπίζουμε. Γιατί η ελπίδα, ως γνωστόν, πεθαίνει τελευταία και τη χρειαζόμαστε όσο ποτέ, αν πρόκειται κάποια στιγμή να ξαναμπεί η τεχνολογία σε αληθινά γόνιμη φάση κι όχι απλώς... επικερδή. Cross fingers!
