Ενίοτε είναι οι φήμες που ακούγονται ως... υπερβολικές αυτές που αργότερα κρίνουμε ως τις περισσότερο ενδιαφέρουσες και σημαντικές όταν αποδεικνύονται ακριβείς - και μία τέτοια είχε "ακουστεί" στο Web πριν από δύο χρόνια περίπου για την Sony και την Polyphony Digital των θρυλικών Gran Turismo: η φήμη ήθελε τις δύο εταιρείες να συνεργάζονται σε κάτι επαναστατικό που είχε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη. Η φήμη ήταν αόριστη και γενικόλογη, εξαφανίστηκε λοιπόν γρήγορα από την επικαιρότητα. Το αντικείμενό της, ωστόσο, συνέχισε την πορεία του και επανεμφανίστηκε (γνωρίζουμε σήμερα πια!) το περασμένο καλοκαίρι ως πραγματικό εγχείρημα που εντάσσεται στην πρωτοβουλία "Sony AI" των Ιαπώνων. Στο πλαίσιό του ανθρώπινοι παίκτες του Gran Turismo Sport κλήθηκαν, για πρώτη φορά, να ανταγωνιστούν μυστικά στα γραφεία της Polyphony Digital έναν ψηφιακό οδηγό με το όνομα "Sophy".

Σήμερα το εγχείρημα είναι πια επίσημο, δεν είναι απλό... demo και έχει όνομα: λέγεται Gran Turismo Sophy και ίσως είναι η σημαντικότερη εξέλιξη στην αγορά των video games όσον αφορά στην παρουσία και χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Είναι, δε, και ένα από τα πλέον ενδιαφέρονται παραδείγματα εφαρμογής τέτοιων μηχανισμών στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με την Sony η GT Sophy ήταν υπό ανάπτυξη τα τελευταία 5 χρόνια γιατί η εταιρεία διάλεξε τον... δύσκολο (αλλά μακροπρόθεσμα καλύτερο) δρόμο για την δημιουργία της: να ξεκινήσει κυριολεκτικά "από το μηδέν". Οι Ιάπωνες ανέπτυξαν αυτήν την περσόνα τεχνητής νοημοσύνης μέσα από διαδικασίες μηχανικής μάθησης (machine learning) σαν να ήταν πραγματικό άτομο αρχικά άσχετο με την οδήγηση που πρέπει να καταλάβει σταδιακά τί πρέπει να κάνει μέσα σε μία αγωνιστική πίστα και να μπορεί να "κρίνει" επιλογές και αντιδράσεις όπως οι αληθινοί οδηγοί.

Αυτό σημαίνει πως, ξεκινώντας, η Sophy δεν "ήξερε" καν πώς να οδηγεί αυτοκίνητο, πόσο μάλλον να το κάνει αγωνιστικά. Όταν έμαθε αυτό, έπρεπε να μάθει πώς να οδηγεί μέσα στις πίστες χωρίς να συγκρούεται συνεχώς με μπαριέρες ή να βγαίνει εκτός ασφάλτου - και μετά, αφού μπορούσε να μένει πάντα εντός πίστας, να μάθει πώς να "τρέχει" την κάθε μία γρήγορα. Από κει και πέρα η GT Sophy πέρασε στο τελευταίο στάδιο, μαθαίνοντας να ψάχνει και να βρίσκει κάθε φορά την ιδανική πορεία οδήγησης (racing line) για κάθε μία από τις αγωνιστικές πίστες του GT Sport.

Αξίζει να σημειωθεί πως, σήμερα, αν αναθέσει κανείς στην Sophy να "τρέξει" σε μία καινούργια αγωνιστική πίστα που δεν έχει "ξαναδεί", θα το κάνει ακριβώς όπως ένας επαγγελματίας οδηγός. Δεν θα μάθει... εξ αρχής να οδηγά, κοινώς, αλλά θα ξεκινήσει να "τρέχει" στην νέα αγωνιστική πίστα ξανά και ξανά και ξανά, όσες φορές χρειαστεί προκειμένου να κρίνει και να καταλήξει στην ιδανική πορεία οδήγησης που μπορεί να ακολουθήσει για την συγκεκριμένη πίστα.

Τα πλέον εντυπωσιακά στοιχεία της Sophy, ωστόσο, όσον αφορά στην χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, αφορούν στην αγωνιστική "στρατηγική" (racing tactics) και στην αγωνιστική οδική συμπεριφορά (racing etiquette). Η πρώτη σχετίζεται με την τακτική που ακολουθούν οι οδηγοί π.χ. για να έλθουν σε ευνοϊκή θέση προσπέρασης ή για να παρεμποδίσουν κάποιον οδηγό να προσπεράσει τους ίδιους. Η δεύτερη σχετίζεται στους γραπτούς και... άγραφους νόμους του "ευ αγωνίζεσθαι" που ακολουθούν οι επαγγελματίες οδηγοί, όπως να μην ακουμπούν τα οχήματα των αντιπάλων οδηγών ή να μην απειλούν να τα ωθήσουν εκτός πίστας. Τόσο η τακτική επί του οδοστρώματος όσο και η αγωνιστική συμπεριφορά απαιτούν από την Sophy το είδος της κριτικής σκέψης που δεν σχετίζεται τόσο με την οδήγηση αυτήν καθ' αυτήν, όσο με την δυνατότητά της να "παίρνει αποφάσεις" σε ρευστές αγωνιστικές συνθήκες, σε πραγματικό χρόνο.

Όλα τα παραπάνω η Sony τα επεξηγεί αναλυτικά για να αποσαφηνίσει κάτι σημαντικό: η GT Sophy δεν είναι αυτό που λέμε "bot". Πάρα πολλά σύγχρονα video games έχουν προσφέρει εδώ και χρόνια αυτούς τους "ψηφιακούς αντιπάλους", με την διαφορά πως η συμπεριφορά όλων τους είναι συγκεκριμένη και προδιαγεγραμμένη. Ακολουθεί ένα πλαίσιο κανόνων που τίθεται αντιρεαλιστικά αυστηρά. Στον κόσμο των racing games, για παράδειγμα, είναι πολύ εύκολο να δημιουργήσουν οι προγραμματιστές έναν εικονικό οδηγό ο οποίος ακολουθεί πάντα την ιδανική πορεία οδήγησης, κινείται επιθετικά και δεν κάνει λάθη ο,τιδήποτε κι αν συμβαίνει γύρω του στην αγωνιστική πίστα.

Αυτός όμως δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρονται οι επαγγελματίες οδηγοί στους αληθινούς αγώνες, γι' αυτό και δεν έχουμε δει "bots" σε racing games που να είναι πειστικά (ακόμη κι όταν οι προγραμματιστές τους τα αναγκάζουν να κάνουν "ανθρώπινα λάθη"). Η Sophy, από την άλλη πλευρά, προσπαθεί πάντοτε να νικήσει αλλά υπακούοντας στους κανόνες της επαγγελματικής αγωνιστικής αυτοκίνησης - κάτι που όντως απαιτεί, εν τέλει, νοημοσύνη.

Πώς απέδωσε, λοιπόν, η τεχνητή νοημοσύνη της Sophy απέναντι σε ανθρώπινους αντιπάλους στις εικονικές πίστες του Gran Turismo Sport; Με μία λέξη: εκπληκτικά. Η Polyphony Digital διοργάνωσε δύο εκδηλώσεις θέτοντας την Sophy αντιμέτωπη με κορυφαίους παίκτες του GT Sport, τόσο σε αγώνες "ένας με έναν" όσο και σε αγώνες με πολλαπλούς τέτοιους παίκτες στην οκτάδα. Στην πρώτη εκδήλωση, τον Ιούλιο του 2021, οι παίκτες νίκησαν την Sophy που αντιμετώπιζε τέτοιους οδηγούς για πρώτη φορά. Απ' ό,τι φαίνεται, όμως, η τεχνητή νοημοσύνη πήρε πολλά πολύτιμα από αυτήν την αναμέτρηση, γιατί στην επόμενη, τον Οκτώβριο, η Sophy νίκησε εντυπωσιακά. Σε ομαδική αναμέτρηση οκτώ οδηγών (τεσσάρων παικτών και τεσσάρων "εκδόσεων" της Sophy), η τεχνητή νοημοσύνη κατέλαβε την πρώτη, τρίτη, πέμπτη και έβδομη θέση - με διαφορά σχεδόν 6 δευτερολέπτων (!) από τον δεύτερο, τον πρωταθλητή του GT Cup Tomoaki Yamanaka. Για τα επαγγελματικά δεδομένα, η διαφορά αυτή είναι τεράστια.

Το Gran Turismo 7 απέχει μερικές μέρες μόνο πια από την εμπορική κυκλοφορία του, όμως η Polyphony Digital δεν θα προσφέρει την GT Sophy ως τμήμα του εξ αρχής. Θα το πράξει κάποια στιγμή αργότερα, με δωρεάν ενημέρωση του τίτλου και η Sony δεν έχει θέσει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα γι' αυτό. Η αποκάλυψη, κοινώς, της Sophy έγινε κατά βάση για λόγους marketing, ως μία δήλωση καινοτομίας και τεχνογνωσίας εκ μέρους των Ιαπώνων πρακτικά. Είναι δύσκολο να μην εντυπωσιάζεται κανείς από τις δυνατότητες της Sophy όμως: ως μία εικονική οδηγός που "έμαθε" να οδηγεί "από το μηδέν" και κατέληξε να νικά τους καλύτερους οδηγούς GT Sport στον κόσμο, είναι το αντίστοιχο του Deep Blue στον κόσμο του σκακιού. Είναι ένα σημείο-σταθμός στην πορεία την τεχνητής νοημοσύνης που θα ερχόταν κάποια στιγμή ούτως ή άλλως, αλλά παραμένει συναρπαστικό να το παρακολουθεί κανείς την άφιξή του στις μέρες μας.

Κάποιοι θα υποστηρίξουν φυσικά πως η Sophy αποδεικνύει επίσης - ίσως πειστικότερα από ποτέ - ότι οι υπολογιστές μελλοντικά θα ξεπεράσουν τους ανθρώπους σε κάθε είδους εγκεφαλική ανταγωνιστική δραστηριότητα, όπως έχουν κάνει ήδη στο πόκερ, το σκάκι, το Go, το StarCraft και τώρα το Gran Turismo. Αυτό είναι πολύ πιθανό να ισχύει, ναι. Αλλά αυτή η οπτική γωνία δεν λαμβάνει στα υπ' όψιν και το γεγονός ότι η Sophy στις μεταξύ τους αναμετρήσεις προκάλεσε τους ανθρώπινους αντιπάλους της να ξεπεράσουν τα όριά τους και τους ενέπνευσε να το κάνουν, να σκεφτούν διαφορετικά και να δοκιμάσουν νέα πράγματα για να την νικήσουν - και πως η τεχνητή της νοημοσύνη θα προσφέρει μέσω του Gran Turismo 7 μελλοντικά το ίδιο σε εκατοντάδες χιλιάδες έμπειρους gamers, διασκεδάζοντάς τους περισσότερο από ποτέ άλλοτε.

Η ίδια οπτική γωνία δεν συνυπολογίζει επίσης την μεγάλη πιθανότητα η GT Sophy να γίνει κάποια στιγμή τόσο ευφυής ώστε να προσαρμόζει το επίπεδό της στις ικανότητες του ανθρώπινου αντιπάλου της, προσφέροντας επακριβώς την πρόκληση που αυτός χρειάζεται για να γίνει καλύτερος. Δεν συνυπολογίζει επίσης την πιθανότητα εικονικοί παίκτες βασισμένοι σε τεχνητή νοημοσύνη όπως της Sophy να αποδειχθούν πειστικοί, αποτελεσματικοί συμπαίκτες για μας σε όλων των ειδών τα games Δικτυακών αναμετρήσεων, όποιο κι αν είναι το επίπεδό μας. Ίσως το κωδικό όνομα "Race Together" που είχε δώσει η Sony στις επιδείξεις της Sophy με ανθρώπινους αντιπάλους να είχε αυτό το νόημα: πως η τεχνητή νοημοσύνη και η κοινωνία γίνεται να συνυπάρξουν και αρμονικά, δεν είναι... υποχρεωτική η αντιπαλότητά τους. Σε βάθος χρόνου, ελπίζουμε πως θα αποδειχθεί ακριβώς αυτό.