Για εταιρεία που είχε κάποτε ως εταιρικό της motto το περίφημο "Don't Be Evil" (σ.σ. σε ελεύθερη μετάφραση "μην έχεις συμπεριφορά εχθρική προς τον καταναλωτή") η Google έχει τα τελευταία χρόνια κάνει επιλογές που μόνο με αυτήν την πρόθεση ή λογική δεν είναι ευθυγραμμισμένες - η σχεδόν νομοτελειακή εξέλιξη που παρατηρεί κανείς με οποιαδήποτε εταιρεία αποκτά θέση πρακτικά μονοπωλιακή σε μία αγορά. Η Google έχει τέτοια θέση σε περισσότερες από μία αγορές της τεχνολογίας σήμερα. Σε καμία άλλη, ωστόσο, δεν επέδειξε ο αμερικανικός κολοσσός περισσότερη περιφρόνηση απέναντι στο κοινό της όσο στην αγορά του Δικτυακού video, όπου έχει σχεδόν καθολικά επικρατήσει με το YouTube. Η διαχείριση της υπηρεσίας αυτής από την Google και η στάση που έχει επιλέξει να κρατήσει απέναντι στους καταναλωτές είναι πλέον απαράδεκτη και, αν μη τί άλλο, αξίζει καυστικής κριτικής γιατί προδίδει όλες τις παραδοχές που όλα αυτά τα χρόνια κάναμε (και συνεχίζουμε να κάνουμε) χρησιμοποιώντας το YouTube σε οποιοδήποτε επίπεδο.

Αναφερόμαστε, φυσικά, στις διαφημίσεις - όχι αυτές που φιλοξενούν οι επαγγελματίες YouTubers στα video τους προκειμένου να έχουν έσοδα (αν και αυτοί έχουν επίσης μεγάλα παράπονα από την Google μα εντελώς άλλου είδους), αλλά αυτές που εμφανίζονται πια σε όλα ανεξαιρέτως τα video που ενδιαφέρεται να δει ο τελικός καταναλωτής. Οι διαφημίσεις αυτές αρχικά δεν υπήρχαν καθόλου: ένα παράδοξο που... όλοι γνωρίζαμε πως δεν θα κρατούσε για πάντα, όμως εκτιμήσαμε δεόντως για όσο καιρό συνέβαινε (και ένα στοιχείο που φυσικά βοήθησε στην εκρηκτική εξάπλωση του YouTube από το 2007 έως το 2012). Στην συνέχεια άρχισαν να εμφανίζονται ορισμένες με την μορφή banner ή text link μέσα στην εικόνα, αρχικά όχι σε όλα τα video αλλά σε ένα ποσοστό τους. Ήταν διακριτικές σχετικά, δεν επηρέαζαν το περιεχόμενο και εν τέλει όποιος ενδιαφερόταν για το διαφημιζόμενο προϊόν ή υπηρεσία μπορούσε να κάνει click στην διαφήμιση, όποιος όχι να την κλείσει και να συνεχίσει την παρακολούθηση του video. Ως εδώ... όλα καλά.

Η μεγάλη αλλαγή στην προβολή αυτών των διαφημίσεων ξεκίνησε πριν από 18-20 μήνες περίπου: αυτή η προβολή γινόταν προοδευτικά όλο και συχνότερη, αφενός, μέχρι του σημείου που σήμερα δεν προβάλλεται κανένα απολύτως video του YouTube που να μην περιέχει το λιγότερο ένα διαφημιστικό banner εξ αρχής. Αν το video είναι μεγαλύτερο π.χ. των 10-15 λεπτών, και να κλείσει κανείς το banner εμφανίζεται καινούργιο ή καινούργια αργότερα (ανάλογα με την διάρκεια του video). Οι διαφημίσεις σε μορφή video που αναπαράγονται πριν από την αρχή κάθε video που θέλουμε να παρακοουθήσουμε (pre-roll) είναι πλέον πάρα πολύ συχνότερες: δεν εμφανίζονται πάντα, αλλά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων - και ναι μεν είναι παρακάμψιμες (μετά από 5 δευτερόλεπτα οι πιο πολλές) αλλά είναι πολύ έως πάρα πολύ ενοχλητικές αν για τον οποιονδήποτε λόγο θέλει να παρακολουθήσει κανείς π.χ. 3-4 video στην σειρά. Για video που διαρκούν π.χ. πάνω από 25-30 λεπτά, ούτε λόγος: θα εμφανιστούν στην διάρκειά τους το λιγότερο 2 ή 3 διαφημίσεις video διακόπτοντας την ροή αυτού που παρακολουθούμε.

Το επόμενο και τελευταίο βήμα, φυσικά, είναι αυτό που συναντάμ στα ταξίδια μας στο εξωτερικό (όπου το YouTube είναι ακόμη πιο δημοφιλές απ' ότι στην Ελλάδα): τα διαφημιστικά video διάρκειας 30 δευτερολέπτων που δεν είναι καν παρακάμψιμα αλλά θα πρέπει να τα παρακολουθήσει κανείς ως το τέλος... θέλει-δεν θέλει, αν τον ενδιαφέρει το video που ακολουθεί και ήθελε να παρακολουθήσει εξ αρχής. Στο προτελευταίο και τελευταίο αυτό "βήμα" παρεμβατικότητας στην χρήση του YouTube τί έχει κάνει λοιπόν η Google; Έχει... μεταφέρει το μοντέλο διαφήμισης της τηλεόρασης στο Web, ουσιαστικά, στο τελευταίο μάλιστα βήμα "παίρνοντας από το χέρι" του θεατή και το τηλεκοντρόλ: "Όχι φίλε μου, δεν με ενδιαφέρει που δεν σε ενδιαφέρει η διαφήμιση που προβάλλω, αλλά ούτε και κανάλι σού επιτρέπω ν' αλλάξεις ή να την προσπεράσεις, θα την δεις ως το τέλος και μετά θα δεις το video που θέλεις". Το οποίο video στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι δουλειά ή ιδιοκτησία άλλου, ούτε καν της Google!

Η παραδοχή που κάναμε πάντοτε όσον αφορά στο YouTube είναι αυτή που έχουμε κάνει κατά καιρούς με όλα τα προϊόντα της Google: "Εντάξει λοιπόν, καταλαβαίνουμε πως αυτές τις υπηρεσίες δεν μπορεί να τις προσφέρει κανείς σε αυτήν την κλίμακα δωρεάν για πάντα. Αποδεχόμαστε, ώστε να συνεχίσουμε να τις απολαμβάνουμε χωρίς να πληρώσουμε, πως η Google συγκεντρώνει απίθανο όγκο προσωπικών δεδομένων βάσει της χρήσης του περιεχομένου που κάνουμε στο YouTube, το οποίο στην συνέχεια πωλεί επικερδέστατα σε διαφημιστές, ώστε αυτοί να "στοχεύσουν" καλύτερα το σωστό κοινό από το τεράστιο διαθέσιμο και να επιτύχουν υψηλότερες πωλήσεις. Αποδεχόμαστε ακόμη και την μεγάλη, πολύ μεγάλη πιθανότητα η Google να μοιράζεται τα προσωπικά αυτά δεδομένα με κρατικούς οργανισμούς ή μυστικές υπηρεσίες, παρά το γεγονός ότι τέτοιοι και τέτοιες δεν θα έπρεπε να έχουν πρόσβαση σε τέτοια στοιχεία". Τα αποδεχόμασταν κι αποδεχόμαστε όλα αυτά ώστε να χρησιμοποιούμε το YouTube δωρεάν.

Αυτό που έχει καταλήξει, ωστόσο, να συμβαίνει με την Google και τις διαφημίσεις στο YouTube είναι το εξής: ο αμερικανικός κολοσσός έχει επί πολλά χρόνια συλλέξει απίστευτο όγκο προσωπικών δεδομένων απ' όλους τους χρήστες του δωρεάν YouTube και συνεχίζει να το κάνει. Από την πώληση αυτών των προσωπικών δεδομένων έχει συγκεντρώσει και συγκεντρώνει απίστευτα έσοδα. Παράλληλα πάντοτε συγκέντρωνε τεράστια έσοδα από τις διαφημίσεις που εμφανίζονται στο YouTube και τώρα συγκεντρώνει ακόμη υψηλότερα καθιστώντας την εμφάνισή τους πολύ περισσότερο επιθετική. Ο μόνος τρόπος να απαλλαγεί κανείς από τον σχεδόν ανυπόφορο πια όγκο των διαφημίσεων του YouTube - που κατά ομολογία στελέχους της ίδιας της Google για το YouTube Music Premium έχει επίτηδες γίνει τόσο μεγάλος ώστε να εκνευρίσει το κοινό για να το "πείσει" να πληρώσει - είναι να αγοράσει συνδρομή στο YouTube Premium (περίπου €150 τον χρόνο). Τότε δεν εμφανίζονται οι διαφημίσεις, αλλά ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση η Google συνεχίζει... "κανονικά και με τον νόμο" να συλλέγει τα προσωπικά μας δεδομένα, τα οποία σταθερά πωλεί για στόχευση διαφημίσεων στις άλλες υπηρεσίες της!

Κάπου εδώ οποιαδήποτε αμφιβολία μπορεί να έχει κανείς αναφορικά με το πόσο μακριά βρίσκεται η σημερινή Google από το "Don't Be Evil" παύει να υφίσταται: κάθε ένας χρήστης του YouTube ήταν πάντοτε και παραμένει για τον αμερικανικό κολοσσό ένα εμπορεύσιμο σύνολο προσωπικών δεδομένων και τίποτε παραπάνω, το οποίο όμως... "σπρώχνεται" διόλου διακριτικά να γίνει και μόνιμος συνδρομητής-πελάτης της υπηρεσίας, πληρώνοντας ώστε να μπορεί να την χρησιμοποιεί χωρίς εκνευρισμό. Οι παραδοχές που είχαμε κάνει όλα αυτά τα χρόνια ώστε να χρησιμοποιούμε το YouTube με άνεση και όχι μειωμένη χρηστικότητα έτσι απλά... μονομερώς δεν υπάρχουν για την Google. Η εταιρεία θέλει, με άλλα λόγια, "τα δικά της δικά της και τα δικά μας δικά της", τυπικά προσφέροντας μεν το YouTube δωρεάν αλλά έχοντας πλέον επιλέξει την εκβιαστική προσέγγιση στην χρήση του - ενώ ταυτόχρονα δεν αφήνει κανένα περιθώριο επιλογής ή αντίδρασης όσον αφορά στα προσωπικά δεδομένα που συλλέγει απ' όλους ανεξαιρέτως, συνδρομητές ή μη.

Αυτή η θέση της Google είναι πλέον απαράδεκτη. Και μπορεί το YouTube να έχει πρακτικό μονοπώλιο στην προβολή Δικτυακού video, αλλά αυτό δεν δίνει σε καμία περίπτωση στην εταιρεία το δικαίωμα να υιοθετεί τέτοιες πρακτικές. Δίνει, αντιθέτως, κάθε δικαίωμα στους καταναλωτές να αντιδράσουν με όποιον τρόπο μπορούν, από τους προφανείς (π.χ. χρήση άλλων Δικτυακών υπηρεσιών από τις εναλλακτικές που υπάρχουν), μέχρι τους ηθικά συζητήσιμους (π.χ. χρήση ad blockers). Το ιδανικό, φυσικά, θα ήταν να αλλάξει η Google την στάση της και να προσπαθήσει να επαναφέρει κάποιες ισορροπίες στην σχέση της με το καταναλωτικό κοινό όσον αφορά στο YouTube - αν μη τί άλλο γιατί αυτό θα εξυηρετούσε και την ίδια μακροπρόθεσμα. Θα το πράξει, όμως, ο αμερικανικός κολοσσός πριν η εικόνα της υπηρεσίας του στα μάτια των χρηστών αλλοιωθεί ανεπιστρεπτί; Αυτό απομένει να διαπιστωθεί τους επόμενους μήνες και το 2019. Έως τότε...